Moja wewnętrzna gra

Rozwijanie aspektów psychologicznych jest istotą psychologii sportu, bez względu na rodzaj dyscypliny sportowej. Jednym z najważniejszych aspektów jest wzmocnienie i/lub utrzymanie na odpowiednio wysokim poziomie odporności psychicznej.

W dyscyplinach zespołowych,  zawodnicy wykonują swoje zadania na boisku czy parkiecie w konkretnych formacjach, w konkretnej roli zespołowej. Na konkretnej pozycji, wymagane są konkretne predyspozycje mentalne. Ich brak może spowodować, że piłkarz czy koszykarz nie będzie skutecznie wykonywał swoich obowiązków. Jeden zawodnik musi umieć podejmować ryzyko, inny musi mieć wysoko rozwinięte poczucie odpowiedzialności. Jeden musi być kreatywny, inny musi umiejętnie zarządzać formacją. U jednego wysoko cenioną cechą będzie umiejętność podejmowania ryzyka w określonych sytuacjach, np. u napastnika ale u innego będzie to cecha mniej pożądana, np. u obrońcy. Ważne jest, żeby zidentyfikować te umiejętności i następnie je kształtować, zgodnie z boiskową rolą zawodnika.

Mówiąc o aspektach mentalnych będziemy mówić o dwóch rodzajach aspektów: zespołowych oraz indywidualnych. Można tu wyróżnić następujące elementy związane z odpornością psychiczną:

1. Uznanie, że w sporcie niepowodzenia się zdarzają, będę się zdarzać i są czymś normalnym. Błędy i przegrane służą określeniu tego co możesz zrobić, żeby następnym razem było lepiej, co możesz zrobić, żeby tego błędu nie popełnić. Porażka to lekcja, a nie tragedia. To umiejętność określania, na co zawodnik ma wpływ a na co nie, co jest poza jego kontrolą, np. narzekanie na pogodę, na decyzje sędziego czy stan boiska
2. Umiejętność wyznaczania jasno określonych celów i zadań. Inaczej konsekwentne realizowanie założeń taktycznych oraz swoich codziennych zadań jako sportowiec. To taka umiejętność składania i dotrzymywania obietnic, również składanych sobie samemu. To stopień zaangażowania w żmudne treningi, motywacja (w tym motywacja zespołu) i automotywacja sportowca.
3. Dostrzeganie w wyzwaniach szans a nie zagrożeń. Nie unikanie nowych, trudniejszych zadań. Umiejętność podjęcia ryzyka i zarządzanie nim, tzw. wyjście poza swoją strefę komfortu.
4. Świadome budowanie poczucia własnej wartości, poczucia skuteczności, umiejętność mówienia wprost o swoich potrzebach i oczekiwaniach. Współpraca z członkami zespołu, sztabem trenerskim i medycznym.
5. Umiejętność powiedzenia wprost swoich spostrzeżeń, zastrzeżeń, wymiana doświadczeń
   i proszenie o pomoc.

   Do bardzo ważnych aspektów w sporcie według moich obserwacji i wywiadów
z zawodnikami i trenerami należą min. umiejętność odprężenia oraz skupienie i koncentracja
w najważniejszych momentach, np. po stracie bramki, popełnieniu błędu, stracie jednego zawodnika w trakcie gry (np. czerwona kartka) i inne.

 Ważne są tutaj również umiejętność szybkiego  podejmowania decyzji, dobra komunikacja pomiędzy poszczególnymi formacjami np. obrona – bramkarz czy pomocnicy- napastnik.

Każdy człowiek, również sportowiec,  generuje stres w różnych sytuacjach. Ambicja i chęć dobrego pokazania się powoduje presję. Sportowcy do swojej pracy przywiązują naprawdę dużą wagę, jest to ich praca i często źródło zarobków, więc to w jaki sposób potrafią być efektywni w swojej pracy jest bardzo ważne. Umiejętności techniczne, taktyczne , zdrowie i umiejętności mentalne to jest to, co decyduje o sukcesie w sporcie.

  Często mówi się, że odpowiednio przygotowany umysł może pociągnąć do sukcesu średnio przygotowane ciało, a źle przygotowany umysł nawet najbardziej perfekcyjne ciało ściągnie na dno. Trenerzy często powtarzają, że jeśli mają do wyboru zawodnika o ogromnym talencie ale leniwego i zawodnika o przeciętnych warunkach ale bardzo pracowitego to zawsze wybierają tego drugiego. To ambicja i chęć bycia lepszym jest kluczem do zbudowania mistrzostwa w sporcie. Tacy zawodnicy częściej swoimi cechami mentalnymi, ambicją i konsekwencją osiągają zamierzone cele.

Kiedy w trakcie szkoleń czy wykładów jestem pytana o to ile procent sukcesu w sporcie stanowi głowa (umiejętności mentalne), zawsze odpowiadam, że ja tego nie wiem, to jest zawsze indywidualne. Ale nawet gdyby miał to być tylko jeden procent, to warto nad nim pracować, bo to może być właśnie ten jeden procent, którego zabraknie do zwycięstwa. Udział psychiki może być nawet jednym procentem całości, ale wciąż warto się na nim skupić, bo ten jeden procent może okazać się kluczowy i zadecydować o wyniku w ostatniej minucie spotkania. Trudno jest taki procentowy udział psychiki oszacować, sami zawodnicy mają do tego bardzo różne podejście.
Są piłkarze, którzy rolę odpowiedniego przygotowania mentalnego wyceniają u siebie na pięć, dziesięć, dwadzieścia czy osiemdziesiąt  procent. Jednak są też i tacy, którzy sądzą, że w ich przypadku dobry występ zależy tylko od  przygotowania fizycznego i technicznego, a na aspekty swojej psychiki nie zwracają uwagi, często do momentu jakiegoś kryzysu. I wtedy samoświadomość tego, że to w psychice zawodnik ma rezerwy, o których wcześniej nie myślał jest kluczem do poprawy jakości i wykonania.

Z roku na rok pojawiają się w sporcie nowe metody pracy, różnorodne treningi siłowe, coraz lepsze przyrządy do ćwiczeń, statystyki pomagające w treningu. Ale nie zmienia cel – bycie lepszym od innych, osiągnięcie najlepszego wyniku, wyprowadzenie na boisko drużyny, która będzie lepsza od innych, która zdobędzie więcej punktów i powstrzyma przeciwnika. Zawodnicy często słyszą we własnej głowie:

– Na treningu wychodzi, a na meczu nie!

– Dokładnie wiem co robię źle, ale nie wiem jak to poprawić

– Kiedy koncentruję się na jakimś szczególe, zapominam o innych

– Boję się, że popełnię błąd!

   Prekursor coachingu sportowego Timothy Gallaway (trener tenisa) mówi, w swojej książce „Wewnętrzna gra: tenis”, że w naszej głowie nieustannie odbywa się wewnętrzna gra: dotyczy ona mentalnego podejścia do tego co robimy. Obejmuje ona nastawienie do samego siebie i koncentrację, radzenia sobie
z wewnętrznymi konfliktami i stresem, aby przezwyciężyć przeszkody i osiągnąć cel. Szczytową formę można osiągnąć tylko wtedy, gdy umysł jest całkowicie skupiony i pozostaje w harmonii
z ciałem. Gra toczy się przede wszystkim w głowie zawodnika. Przeciwnikiem zawodnika jest głównie  nerwowość, dekoncentracja i brak wiary w siebie. Timothy Gallaway twierdzi, że to przede wszystkim ta „wewnętrzna gra” jest kluczem do sukcesu. Dzięki umiejętności osiągania koncentracji w stanie relaksu, sportowiec gra bez udziału myśli i wykorzystuje pełnię swoich możliwości

   Coraz częściej spotykamy się z terminem odporność psychiczna. Jest ona różnie definiowana.  Sformułowania tj. „odporny psychicznie zawodnik”, „mój zespół miał dzisiaj problem z odpornością psychiczną” są często używane przez trenerów piłkarskich podczas konferencji pomeczowych.

Czym jest zatem odporność psychiczna, czy można ją rozwijać, wzmacniać, czym jet odporność zespołu? O tym w kolejnych wpisach 🙂